Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καλαμάτας, σε συνεργασία με το ζωγράφο Κώστα Γιαννακόπουλο, και στεγάζεται στο Πανταζοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας. Εκεί αρχικά στεγαζόταν η «Λαϊκή Σχολή Πανταζοπούλου», το κοινωφελές επιμορφωτικό ίδρυμα που ίδρυσε το 1912 η Ρεγγίνα Πανταζοπούλου. Αργότερα το ίδρυμα κληροδοτήθηκε στο Μητροπολίτη Μεσσηνίας, ο οποίος το 1968 το μετέτρεψε σε πνευματικό κέντρο. Από το 1990 το Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας στεγάζεται στο νέο κτίριο που ανεγέρθηκε στη θέση του παλιού, στην οδό Αριστομένους 33.
Φιλοξενείται στον τέταρτο όροφο του Πνευματικού Κέντρου της Καλαμάτα και εκεί ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα ποσοστό μιας μεγάλης συλλογής από 430 έργα χαρακτικής, γλυπτικής, ζωγραφικής, σχέδια και κατασκευές, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν δωρέα των ίδιων των καλλιτεχνών.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των έργων προέρχεται από τις δεκαετίες του 1950 και 1960 και από διάφορα εικαστικά ρεύματα: Εμπρεσιονισμός, Εξπρεσιονισμός, «Σχολή του Μονάχου», Αφαίρεση, Εικαστική Γενιά του ’30, όλα εκπροσωπούνται επάξια από καλλιτέχνες υψηλού βεληνεκούς. Εδώ ο επισκέπτης θα δει έργα της ζωγράφου Δάφνης Σταύρου Κωστοπούλου, καθώς και Γιώργου Γουναρόπουλου, Χρήστου Καπράλου, Δημήτρη Μυταρά, Γιάννη Τσαρούχη, Αλέκου Φασιανού, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Ψυχοπαίδη Νίκου Εγγονόπουλου, του του Γιώργου Ροϊλού, του Σπύρου Βικάτου, του Κώστα Τσόκλη, του Γιαννούλη Χαλεπά και άλλων.
Εκτός από τις εκθέσεις του, το Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας φιλοξενεί επίσης δύο βιβλιοθήκες, τη Λαϊκή και τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη που διαθέτει πάνω από 85.000 τίτλους καθώς και αρχείο 50.000 φύλλων εφημερίδων από το 19ο ιώνα έως σήμερα, καθώς επίσης την Ένωση Μεσσηνίων Συγγραφέων και το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.). Υπάρχει επίσης αμφιθέατρο, χωρητικότητας 400 ατόμων, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συνέδρια, παρουσιάσεις και ποικίλες άλλες εκδηλώσεις, καθώς επίσης χώροι οι οποίοι μπορούν να ενοικιαστούν για την πραγματοποίηση εκθέσεων.